niedziela, 18 kwietnia 2010

Podstawowe z pojęć używanych w socjonice

Zamieszczam obiecywane wyjaśnienie użytych we wcześniejszych notkach dziwnie brzmiących słów, oznaczających jeszcze dziwniejsze pojęcia. ;)

Socjoniczną teorię najprościej podzielić na trzy nakładające się na siebie i w pewien sposób wynikające z siebie płaszczyzny. Pierwsza zapoznaje z teorią na temat natury samych informacji, ich właściwości, podziału - traktuje o tzw. elementach informacyjnych. Kolejny krok to opisanie tego, jak elementy te są wykorzystywane przez ludzi, poszczególne jednostki: pobierane, przetwarzane i przekazywane - mówimy tu więc o informacyjnym metabolizmie. Ostatnim etapem jest poziom intertypowych relacji.
Posłużę się prostą ilustracją do zobrazowania tego (właściwie odwrotna kolejność byłaby równie uzasadniona, ale użyję akurat tego grafu):



Poniżej próba wyjaśnienia, co należy do każdego z tych zbiorów (są pojęcia, które tak naprawdę powinny znaleźć się na granicy dwóch z nich, ale dla porządku przypiszę każde wyłącznie do jednego "pola").




Poziom informacji
  • informacja (łac. informatio – przedstawienie, wizerunek; informare – kształtować, przedstawiać, urabiać) - zbiór danych na temat właściwości czegoś, wychwytywalny kszałt czegoś, (na) którym można operować
  • aspekt informacyjny - w socjonice: część (informacji o) rzeczywistości (bądź naszej wizji rzeczywistości) dająca się wydzielić przy użyciu trzech dychotomicznych kategorii (aspekty dynamiczne lub statyczne, domniemane lub ewidentne, obiektowe lub relacyjne)

    Wyróżniamy 8 aspektów informacyjnych oznaczanych symbolami: Ti, Te, Fi, Fe, Si, Se, Ni, Ne. Na przykład pod Ne rozumiemy domniemaną statykę obiektów a Si to ewidentna dynamika relacji. Dychotomie aspektów i one same zostaną dokładniej opisane w innej notce.

  • element informacyjny (łac. elementum - brzmienie litery, głoska /rozumiane jako coś małego do tego stopnia, że niepodzielnego/) - najmniejsza porcja, warstwa informacji dająca się wydzielić na podstawie określonych kryteriów - analogicznych jak w przypadku aspektów informacyjnych (używamy też tych samych oznaczeń i nazw), pełniąca określoną funkcję w psychice




Poziom socjotypów
  • metabolizm informacyjny (gr. metabole - przemiana, łac. informo /chciałam zauważyć możliwość podziału na in- + -formo / - kształtuję, urabiam /nadaję formę? kładam do ("in") formy?/ ) - jedno z podstawowych pojęć w socjonice - mówiące o sposobie, w jaki człowiek odbiera, przetwarza i przekazuje informacje; przemiana form świata
  • socjotyp (łac. socius - towarzysz, gr. typos - ślad, odcisk, wzorzec) - typ metabolizmu informacyjnego (bądź energoinformacyjnego), wzorzec umysłowego przetwarzania i wymiany informacji z otoczeniem, typ społeczny

  • funkcja (łac. fungor - pełnię zadanie, wykonuję obowiązek, wykonuję zadanie) - zadanie jakie spełnia dany element informacyjny w metabolizmie informacyjnym danego socjotypu; wszystkie funkcje tworzą model psychiki opisywany modelem A

  • model A - modelowe przedstawienie ludzkiej psychiki podzielone na cztery bloki (blok ego czyli ja, jaźni, blok super-ego czyli nad-ja, nadjaźni, blok super-id czyli nad-to/nad-ono/nad-coś i blok id czyli to/ono/coś) po dwie funkcje psychiczne w każdym z nich (pierwsze dwa bloki tworzą tzw. krąg mentalny /umysłowy/, kolejne dwa witalny /życiowy, żywotnościowy/ )
  • blok - 1/4 modelu A złożona z dwóch kolejnych, dopełniających się, powiązanych bezpośrednio ze sobą funkcji
  • ekstratyk(łac. ekstra - na zewnątrz, poza, nadto, cząstka -tyk oznacza tu nosiciela cechy) - osoba, której metabolizm informacyjny opiera się na elemencie Xe - odpowiadającym za percepcję/analizę obiektów, socjotyp pasujący do schematu EXXp bądź EXXj
  • introtyk (łac. intro - wewnątrz, w środku) - osoba, której metabolizm informacyjny opiera się na elemencie Xi -odpowiadającym za percepcję/analizę relacji, socjotyp pasujący do schematu IXXp bądź IXXj
  • racjonał - osoba, której metabolizm informacyjny opiera się na tzw. elemencie racjonalnym, a więc Tx bądź Fx
  • irracjonał - osoba, której metabolizm informacyjny opiera się na elemencie irracjonalnym, a więc Sx bądź Nx
  • temperament - stała właściwość psychiki rozumiana inaczej niż w klasycznej dziś psychologii; socjoniczny temperament zależy od charakterystyki elementu informacyjnego w pierwszej funkcji (jest w istocie kombinacją racjonalności/irracjonalności i introtyczności/ekstratyczności - na przykład irracjonał i ekstratyk w jednym to człowiek o temperamencie EP) temperamentów, podobnie jak klubów i kwadr, jest 4




Poziom relacji
  • relacje - wzorzec potencjalnych interakcji między osobami poszczególnych typów oparty na metabolizmie informacyjnym

  • kwadra - jedna z czterech grup typów wyróżniana na podstawie wspólnoty cenionych elementów/aspektów informacyjnych (wszystkie typy z jednej kwadry mają te same cztery elementy w blokach ego i super-id)
  • klub - grupa typów o tym samym zestawie elementów w blokach ego i id (a więc wspólnych elementach w silnych funkcjach), wyróżniamy 4 kluby

Socjotypy - podstawowe informacje

Teoria socjoniki dzieli ludzi na 16 typów informacyjnego metabolizmu, które nazywa socjotypami. Typy te różnią się sposobem, w jaki operują informacją, a co za tym idzie i tym, jak działają w społeczności (stąd też socjo-typ, a więc typ socjalny, społeczny).

Typy biorą swoje nazwy od najsilniejszych świadomych funkcji psychiki, to jest tego, co w socjonice nazywamy blokiem ego (ja, jaźni). Mówimy na przykład o sensoryko-etycznym introtyku czy logiko-intuicyjnym ekstratyku. Jednak używanie cały czas takich nazw byłoby niepraktyczne i raczej uciążliwe, dlatego powszechnie używa się literowych skrótów (a czasem też, głównie za naszą wschodnią granicą, nazw wziętych od postaci historycznych czy bohaterów literackich, bądź po prostu kojarzących się z funkcją danego socjotypu w społeczności - nazwy te, które nie są niezbędne do zrozumienia socjoniki, podam później, żeby uniknąć wrzucania nadmiaru materiału). Poniżej lista socjotypów:

  • LII/INTj - logiko-intuicyjny introtyk
  • LSI/ISTj - logiko-sensoryczny introtyk
  • ILE/ENTp - intuicyjno-logiczny ekstratyk
  • SLE/ESTp - sensoryko-logiczny ekstratyk
  • SEI/ISFp - sensoryk0-etyczny introtyk
  • IEI/INFp - intuicyjno-etyczny introtyk
  • ESE/ESFj - etyko-sensoryczny ekstratyk
  • EIE/ENFj - etyko-intuicyjny ekstratyk
  • ILI/INTp - intuicyjno-logiczny introtyk
  • SLI/ISTp - sensoryko-logiczny introtyk
  • SEE/ESFp - sensoryko-etyczny ekstratyk
  • IEE/ENFp - intuicyjno-etyczny ekstratyk
  • EII/INFj - etyko-intuicyjny introtyk
  • ESI/ISFj - etyko-sensoryczny introtyk
  • LSE/ESTj - logiko-sensoryczny ekstratyk
  • LIE/ENTj - logiko-intuicyjny ekstratyk
Jak łatwo zauważyć, nazwy trzyliterowe tworzy się po prostu zapisując pierwsze litery każdego z członów pełnej nazwy.

W przypadku zapisu czteroliterowego sytuacja jest trochę bardziej skomplikowana. Pierwsza litera informuje nas, czy mamy do czynienia z ekstratykiem czy introtykiem (wyjaśnienie tych pojęć postaram się zawrzeć w kolejnym artykule). Następnie należy sprawdzić, czy na końcu jest p czy j. Jeśli mamy p, czytamy dwie środkowe litery od lewej do prawej (pamiętając, że oznaczenia T i F to odpowiednio logika i etyka, pierwsze litery angielskich thinking i feeling). Jeśli ostatnie jest j, to czytamy je od końca.

Zapis ten może wydawać się trudny, często jest też mylony z zapisem z wielką literą na końcu (np. ESTJ) charakterystycznym dla typologii zwanej MBTI. Jednak należy zauważyć, że z tego typu oznaczenia można łatwo odczytać pewne grupy, do których przypisany jest dany socjotyp. Są to:

  • wspomniani już intro- i ekstratycy, a więc IXXx i EXXx,
  • racjonałowie i irracjonałowie - XXXj i XXXp,
  • 4 temperamenty socjoniczne - IP (typy IXXp), IJ (IXXj), EP (EXXp) i EJ (EXXj),
  • 4 kluby (nazywane też postawami zawodowymi) - NF (XNFx), SF (XSFx), ST (XSTx) i NT (XNTx)

Do tych grup należy dodać jeszcze jeden, bardzo ważny, choć niemożliwy do odczytania bezpośrednio z jakichkolwiek oznaczeń, podział. Jest to podział na tzw. kwadry - grupy 4 socjotypów, dla których te same części informacji są ważne. Kwadr, podobnie jak temperamentów i klubów, wyróżniamy cztery. Kwadry to:

  • alfa: SEI, ILE, ESE i LII,
  • beta: IEI, SLE, EIE i LSI,
  • gamma: ILI, SEE, LIE i ESI,
  • delta: SLI, IEE, LSE i EII.
Niektóre pojęcia użyte w powyższej notce, typu racjonał, ekstratyk, kwadra czy temperament mogą być dla czytelnika niezrozumiałe bądź automatycznie kojarzyć z pewnymi definicjami psychologicznymi czy filozoficznymi, z którymi to nie zawsze znaczeniowo się pokrywają. Dlatego też dziękując wszystkim, którzy przebrnęli przez cały ten nudny wywód, zachęcam do z zapoznania się z próbą stworzenia mini-kompendium socjonicznych pojęć w kolejnej notce.

sobota, 3 kwietnia 2010

Socjonika - skąd się wzięła i o czym mówi?

Powstanie i nazwa

Nazwa typologii osobowości, którą będziemy się tutaj zajmować, powstała z połączenia angielskich terminów oznaczających społeczeństwo (society) i bionikę (bionics). To spójny system próbujący wyjaśnić, jak działa ludzka psychika i poszczególne jednostki w społeczeństwie. Jednym z podstawowych założeń socjoniki jest to, że wszyscy odbieramy, przetwarzamy i przekazujemy informacje. Mowa tu o tzw. metabolizmie informacyjnym, którego definicję zawdzięczamy Antoniemu Kępińskiemu, polskiemu psychiatrze (właściwie opisywał on metabolizm energetyczno-informacyjny, ale dla naszych potrzeb wystarczy taka uproszczona wersja). Bazując na jego pracach, a także teorii typów psychicznych Carla Gustava Junga i niektórych koncepcjach Sigmunda Freuda, litewska psycholog i socjolog, Aušra Augustinavičiūtė (znana bardziej jako Augusta - pseudonim ten przyjęła, żeby móc dotrzeć do szerszego grona odbiorców), ukuła w latach 70-tych ubiegłego wieku pojęcie socjotypu.

Socjotyp - centralne pojęcie typologii

Socjotypem nazwała charakterystyczny sposób, w jaki każdy z nas zajmuje się z informacjami - a więc typ wspomnianego już metabolizmu informacyjnego. Wyróżniła 16 typów, opierając się na uprzednim podzieleniu informacji na jej elementy/aspekty. Uznała, że psychikę każdego z nas można podzielić na 8 funkcji, w których "umieszczone są" elementy informacyjne. Założenie było takie, że wszyscy mamy ten sam szkielet psychicznych funkcji, ale różnie rozmieszczone w nim elementy informacji. Augusta stworzyła model obrazujący swój zamysł i nazwała go modelem A. Stał się on podstawowym modelem w socjonice. Powstają inne, alternatywne, jednak model A pozostaje kanonem i inspiracją dla pozostałych. Zostanie on szczegółowo omówiony w innej notce.

Ale przejdźmy od teorii do praktyki. O czym, poza budową psychiki, mówi nam socjonika? I czy coś w ogóle z tej budowy wynika? Owszem i to wiele. Od tego, jaką funkcję pełni u nas dany element infomacyjny, zależy to, jak do niego podchodzimy i jak sobie z nim radzimy. Tak więc każdy socjotyp ma swoje mocniejsze i słabsze strony, które warto poznać i zrozumieć - rozwijać to, co dla nas najnaturalniejsze i unikać frustracji w związku z tym, co nie do końca nam wychodzi. Należy też pamiętać, iż to, że jakaś funkcja jest słaba, nie oznacza zupełnego nieradzenia sobie z nią - po prostu inne są dla nas ważniejsze/naturalniejsze (pojęcie słabej/mocnej funkcji, jak większość socjonicznych definicji, nie do końca pokrywa się z potocznym rozumieniem danych słów).

Relacje między socjotypami

To jednak jeszcze nie koniec - jak było wspomniane na początku, socjonika opisuje nie tylko jednostki, ale też ich współoddziaływanie. Na podstawie tego, jak ludzie przekazują i odbierają informację, powstała teoria na temat skutków wymiany nią. W związku z tym socjonika poza zestawem 16 różnych socjotypów operuje też systemem wzajemnych relacji między nimi. Jak to z kolei przekłada się na praktykę? Zauważmy, że w codziennym życiu porozumienie z niektórymi przychodzi nam bez problemu, niemal bez słów, z innymi ludźmi często zupełnie nie możemy się dogadać. Socjonika tłumaczy to tym, że głównym generatorem relacji jest sposób, w jaki różne socjotypy wymieniają się informacją - na ile ta wymiana jest sprawna, płynna, naturalna, etc... Oczywiście trzeba pamiętać o informacyjnym kontekście niezależnym bezpośrednio od danych osób (ich pozycji społecznej, wieku, długości relacji i wielu innych) - inaczej może dojść do uproszczeń, które nikomu raczej nie wyjdą na dobre.

Kiedy jednak przed próbami typowania zgłębi się teoretyczne podstawy, ryzyko błędu maleje i dostajemy do rąk dobrze działające i ciekawe narzędzie-wskazówkę na drodze do zrozumienia działania własnego i innych. Jeśli więc chciałbyś lepiej zrozumieć, jak funkcjonują relacje międzyludzkie - być może to miejsce dla Ciebie - znajdziesz, podobnie jak my, rozwiązanie właśnie w socjonice.